13 February 2024

Οι πάπυροι του Ερκουλάνεουμ

 CNN-Greece, 12/2/24

Οι πάπυροι του Ερκουλάνεουμ (Herculaneum ή Ερκολάνο ή Ηράκλειο όπως το αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες) είναι εκατοντάδες πάπυροι που επέζησαν από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Στην απανθρακωμένη κατάστασή τους, τα αρχαία έγγραφα θα κατέρρεαν αν κάποιος επιχειρούσε να τα ξετυλίξει, ενώ οι λέξεις στα κομμάτια που επέζησαν ήταν αδύνατο να διαβαστούν από το ανθρώπινο μάτι.

Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των υπολογιστών και την προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη, οι ερευνητές μπορούν τώρα να αναλύσουν τους παπύρους του Herculaneum χωρίς να τους ξετυλίξουν και να διακινδυνεύσουν να προκαλέσουν ζημιά στα εξαιρετικά εύθραυστα έγγραφα. Περισσότεροι από 2.000 χαρακτήρες – τα πρώτα πλήρη αποσπάσματα – έχουν αποκρυπτογραφηθεί από έναν πάπυρο, όπως ανακοίνωσαν επιστήμονες πληροφορικής που ξεκίνησαν το Vesuvius Challenge, έναν διαγωνισμό που έχει σχεδιαστεί για να επιταχύνει τις ανακαλύψεις που γίνονται στους παπύρους.

Η πρώτη λέξη που διαβάστηκε από έναν μη ανοιγμένο πάπυρο βρέθηκε ξεχωριστά τόσο από τον Luke Farritor όσο και από τον Youssef Nader – έναν φοιτητή πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα και έναν μεταπτυχιακό φοιτητή βιορομποτικής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, αντίστοιχα – τον Οκτώβριο. Φέτος, μαζί με τον Julian Schilliger, φοιτητή ρομποτικής στο Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Ζυρίχης, κέρδισαν το μεγάλο βραβείο των 700.000 δολαρίων του διαγωνισμού επειδή ήταν η πρώτη ομάδα που κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει πάνω από το 85% των χαρακτήρων από τέσσερα συνεχή αποσπάσματα μέσα στον ίδιο πάπυρο.

Επιπλέον, η ομάδα ξεπέρασε τις απαιτήσεις του διαγωνισμού και διάβασε μερικές στήλες κειμένου, που αντιστοιχούν περίπου στο 5% του παπύρου.

Η τριάδα αποκάλυψε το κείμενο εφαρμόζοντας μια τεχνική γνωστή ως «εικονικό ξετύλιγμα» στον πάπυρο – έναν από τους πολλούς που ανήκουν στο Γαλλικό Ινστιτούτο – ο οποίος δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του διαγωνισμού. Η διαδικασία περιελάμβανε τη χρήση τομογραφίας υπολογιστή, δηλαδή σάρωση με ακτίνες Χ του τυλιγμένου παπύρου, επιτρέποντας στους ερευνητές να «απλώσουν» εικονικά τους παπύρους και να ανιχνεύσουν το μελάνι στη σελίδα με προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη. Αφού οι Farritor, Nader και Schilliger βρήκαν τα ελληνικά γράμματα, προσήλθαν ειδικοί παπυρολόγοι από την Αγγλία, τη Γαλλία και την Ιταλία για να αξιολογήσουν το κείμενο.

Τα λόγια του φιλόσοφου Φιλόδημου

Τα πρόσφατα αποκωδικοποιημένα αποσπάσματα βγήκαν από το τέλος ενός παπύρου και αποκαλύπτουν λόγια γραμμένα από τον φιλόσοφο Φιλόδημο (γνωστός ως Φιλόδημος ο Επικούρειος ή Φιλόδημος ο Γαδαρεύς), ο οποίος πιστεύεται ότι εργαζόταν στη βιβλιοθήκη στην οποία βρέθηκαν οι πάπυροι, αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Στο αποκρυπτογραφημένο κείμενο, ο Φιλόδημος γράφει για το αν η αφθονία των διαθέσιμων αγαθών μπορεί να επηρεάσει την ποσότητα της ευχαρίστησης που προσφέρουν.

Η σάρωση με ακτίνες Χ και η τεχνητή νοημοσύνη επέτρεψαν το μερικό
διάβασμα των καμένων παπύρων που ήταν αδύνατο να ξετυλιχθούν

«Όπως και στην περίπτωση της τροφής, δεν πιστεύουμε ότι τα πράγματα που είναι σπάνια είναι πιο ευχάριστα από εκείνα που είναι σε αφθονία», αναφέρει η πρώτη πρόταση.

«Ο Φιλόδημος απορρίφθηκε με τα χρόνια επειδή δεν μπορούσαμε πραγματικά να διαβάσουμε εκτενώς τα χωρία του. Μόνο με δυσκολία παίρνουμε αυτά τα μικρά αποσπάσματα. Σε αυτά, συμβουλεύει τους ανθρώπους να χαλαρώσουν κατά κάποιον τρόπο, να βρουν καλές φιλίες, να περάσουν τον χρόνο τους ζώντας τη στιγμή και απολαμβάνοντας τις μικρές ηδονές», δήλωσε ο Roger Macfarlane, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μπρίγκαμ Γιανγκ, ο οποίος έχει μελετήσει τους παπύρους του Εκουλάνεουμ.

Ο νέος διαγωνισμός για το μεγάλο βραβείο θέτει έναν ακόμη πιο φιλόδοξο στόχο, προσφέροντας ένα χρηματικό βραβείο 100.000 δολαρίων για την πρώτη ομάδα που θα μπορέσει να αποκρυπτογραφήσει τουλάχιστον το 90% και των τεσσάρων παπύρων που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του.

03 February 2024

Η εκκίνηση του σύμπαντος, στο οποίο ζούμε

ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ARNO PENZIAS,

Μόναχο 1933 - ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ 2024
Καθημερινή, Ηλίας Μαγκλίνης, 31/1/2024
Την περασμένη εβδομάδα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών ένας άνθρωπος που έκανε μια θεμελιώδη ανακάλυψη στην Αστροφυσική. Ανακάλυψη που δεν αφορά ένα ιστορικό γεγονός, μια χώρα, μια ήπειρο ή και όλη την ανθρωπότητα· αυτό που ανακάλυψε αφορά ολόκληρο το σύμπαν που μας περιβάλλει.
Ο Αμερικανός φυσικός, γερμανικής καταγωγής
 Αρνο Πενζίας πέτυχε το έτος 1964, μαζί με τον συνάδελφό του Ρόμπερτ Ουίλσον, ο οποίος είναι ακόμη εν ζωή, να εντοπίσουν την κοσμική ακτινοβολία μικροκυμάτων υποβάθρου (Cosmic Microwave Background, CMB). Ή, με άλλα λόγια, «άκουσαν» την ηχώ από το πρώτο κλάμα του νεογέννητου σύμπαντος. 

Αμφότεροι τιμήθηκαν με το Νομπέλ Φυσικής το 1978 γι’ αυτή την ανακάλυψή τους, με την οποία επιβεβαίωσαν ότι η
 Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) όντως συνέβη και δεν ήταν απλώς μία ακόμη θεωρία.
Τι περίπου συνέβη, όμως, εκείνο το μακρινό πρωινό του 1964; Οι δύο επιστήμονες εργάζονταν στο Bell Labs της φινλανδικής Νokia, στο Νιου Τζέρσι. Τοποθέτησαν εκεί μια νέα κεραία μικροκυμάτων, τη Holmdel Horn Antenna, για ειδικές παρατηρήσεις στη ραδιοαστρονομία. Χάρη σ’ αυτή την ευαίσθητη κεραία εντόπισαν κάτι σαν ραδιοφωνικό θόρυβο, ένα ασθενές αλλά συνεχόμενο σήμα, που προερχόταν απ’ όλες τις κατευθύνσεις του σύμπαντος και όχι από μία συγκεκριμένη.
Δεν μπορούσαν αρχικά να εξηγήσουν το φαινόμενο. Αφού απέρριψαν όλες τις άλλες πιθανότητες, ο Πενζίας επικοινώνησε με τον αστρονόμο Ρόμπερτ Ντίκι (1916-1997), ο οποίος ερευνούσε ήδη το πρώιμο σύμπαν και ήταν αυτός που πρότεινε ότι ο αλλόκοτος αυτός ήχος μπορεί να ήταν η ακτινοβολία υποβάθρου που προέβλεπαν κάποιες κοσμολογικές θεωρίες. Έναν χρόνο μετά, δημοσίευσαν και οι τρεις τους άρθρα στο Astrophysical Journal όπου οι μεν Πενζίας–Ουίλσον εξηγούσαν τις παρατηρήσεις τους, ο δε Ντίκι πρότεινε πως επρόκειτο για την CMB, δηλαδή υπόλειμμα της Μεγάλης Έκρηξης.
Ως θεωρία, η CMB είχε προβλεφθεί ήδη από το 1948 από τους φυσικούς Τζορτζ Γκάμοφ, Ραλφ Αλφερ και Ρόμπερτ Χέρμαν, στηριζόμενους στο κοσμολογικό μοντέλο των Ζορζ Λεμέτρ – Αλεξάντερ Φρίντμαν, οι οποίοι, με τη σειρά τους, είχαν βασιστεί στη λύση των εξισώσεων της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν.
Ναι, η ανακάλυψη ήρθε τυχαία! Η εκτίμηση της σημασίας της όμως όχι. Ο Πενζίας, γεννημένος στο Μόναχο το 1933, γλίτωσε από τους ναζί χάρη στην προνοητικότητα των γονιών του να διαφύγουν έγκαιρα από τη Γερμανία. Και στα 31 του έκανε αυτό: «άκουσε» τον ήχο που έβγαλε το σύμπαν σαν έμβρυο. Αλλά ακόμη και οι άνθρωποι που «ακούνε» τέτοιους αρχέγονους ήχους έχουν την ίδια μοίρα με όλους εμάς τους υπόλοιπους. Ο Πενζίας δεν είναι πια εδώ, αλλά η ακτινοβολία που ανακάλυψε συνεχίζει ακόμη το δικό της ταξίδι, 13,73 δισ. χρόνια μετά το περίφημο Μπιγκ Μπανγκ…

10 December 2023

Γιατί πατώνουν οι Έλληνες μαθητές στην αξιολόγηση της PISA

Η ποιότητα κάθε συστήματος, πέρα από την υλικοτεχνική του υποδομή, χαρακτηρίζεται κυρίως από την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού του.

Αχιλλέας Γραβάνης, iefimerida.gr, 7/12/2023

Ένα αεροσκάφος F-35 στα χέρια ενός ανεύθυνου, ανεκπαίδευτου, αδιάφορου πιλότου είναι ένα επικίνδυνο μάτσο σίδερα με καλώδια. Ένα νοσοκομείο πλήρως εξοπλισμένο σε υλικοτεχνική υποδομή, με υγειονομικό προσωπικό ανεκπαίδευτο, αδιάφορο, είναι αναποτελεσματικό και επίσης επικίνδυνο. Αυτό όμως πρέπει να ισχύει κυρίως στην εκπαίδευση. Και δυστυχώς αυτό δεν ισχύει στην Μεταπολίτευση σε όλη την εκπαίδευση, κυρίως όμως στη δευτεροβάθμια, μέση εκπαίδευση.

Ο άκρατος συνδικαλισμός, η αντίληψη ότι υπάρχουν μόνο δικαιώματα και όχι υποχρεώσεις, η ελλειματική γνώση σε σημαντικό αριθμό των εκπαιδευτικών της μέσης εκπαίδευσης, έχουν οδηγήσει σε καθίζηση της ποιότητας των γυμνασίων και των λυκείων μας. Κι αυτό αφορά σχεδόν αποκλειστικά στα δημόσια σχολεία: συνελεύσεις των καθηγητών εν ώρα μαθήματος, διάχυτος κομματισμός (αφορά σε όλο το κομματικό φάσμα) αποσυντονίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία, την ξεχειλώνουν, την υποβαθμίζουν.

Οι μαθητές μιμούνται τους καθηγητές τους, εκπαιδεύονται στον άκρατο δικαιωματισμό, η σημασία των υποχρεώσεων υποβαθμίζεται. Οι συχνές μαθητικές καταλήψεις των σχολείων για ψύλλου πήδημα απολαμβάνουν συχνότατα της στήριξης της πλειοψηφίας των δικαιωματιστών καθηγητών. Έτσι το ξεχείλωμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας επιτείνεται με την συγχορδία καθηγητών και μαθητών.

Οι μαθητές αρέσκονται στην νοοτροπία της ελάσσονος προσπάθειας που καλλιεργείται στη Μεταπολίτευση στη μέση εκπαίδευση, κυρίως από τους καθηγητές της αλλά που βρίσκει ανταπόκριση και μέσα στην οικογένεια: να μην πιέζουμε τα παιδιά, να μην προωθούμε τον συναγωνισμό τους μην τους δημιουργήσουμε ψυχολογικά προβλήματα. Οι καθηγητές που στέκονται απέναντι σε αυτές τις διαλυτικές συμπεριφορές καθηγητών και μαθητών χαρακτηρίζονται ως συντηρητικοί με αντιεκπαιδευτική στάση. Έτσι ουδείς μιλά μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, η αυτολογοκρισία κυριαρχεί: που να μπλέκω τώρα και οι περισσότεροι αδιαφορούν και ‘κοιτούν’ έξω από το δημόσιο σχολείο.

Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει αποδεχτεί αυτή την κατάσταση στη μέση εκπαίδευση και επίσης αδιαφορεί. Οι πλέον ευαίσθητοι και υπεύθυνοι γονείς μεταφέρουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά λύκεια και γυμνάσια, πληρώνοντας για την εκπαίδευση των παιδιών, πάρα πολλοί από το υστέρημα τους. Είναι ενδιαφέρον το φαινόμενο των αριστερών δικαιωματιστών, ιδιαίτερα των πολιτικών στελεχών και βουλευτών, που έχουν τα παιδιά τους σε καλά ιδιωτικά σχολεία, ενώ την ίδια στιγμή στηρίζουν κάθε διαλυτική κινητοποίηση, κατάληψη στα αντίστοιχα δημόσια.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο που οι μαθητές μας της μέσης εκπαίδευσης πατώνουν στην αξιολόγηση της PISA. Και όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτήν την χώρα ‘δεν φταίει ο γάιδαρος αλλά το σαμάρι’. Φταίει λοιπόν η στρεβλή Πίζα και ο πύργος της και όχι το εκπαιδευτικό μας σύστημα και οι άνθρωποι του.

Η όλη κατάσταση μου προκαλεί θλίψη για χρόνια, ιδιαίτερα όταν την συγκρίνω με αυτήν που βίωσα ως μαθητής την δεκαετία του '70. Είχα την μεγάλη τύχη να έχω καθηγητές αφοσιωμένους επιστήμονες, σε ένα δημόσιο επαρχιακό εξατάξιο γυμνάσιο. Διαβασμένους, με πηγαίο ενδιαφέρον για την επιστήμη που δίδασκαν και τους μαθητές τους, πάντα επιμελημένους παρά τους περιορισμένους μισθούς τους, φωτεινά παραδείγματα στους μαθητές τους. Έμαθα μαθηματικά (Μεζάρης, Κουσουλός), φυσική και χημεία (Κορδέλας) στο σχολείο μου και έδωσα επιτυχώς εξετάσεις στο πανεπιστήμιο (τότε οι θέσεις φοιτητών πολύ λιγότερες από τις σημερινές) κάνοντας ελάχιστο φροντιστήριο. Τους θυμάμαι με ευγνωμοσύνη μετά από 45 χρόνια. Καθόρισαν αυτό που έγινα πολύ περισσότερο από την ελλειματική οικογένεια μου.

Η μέση εκπαίδευση χρειάζεται άλλους λειτουργούς και όχι μόνο ηλεκτρονικούς πίνακες και υπολογιστές. Χρειάζεται αφοσιωμένους και σοβαρούς δασκάλους που δεν βιοπορίζονται εκτός του σχολείου. Χρειάζεται καλά εκπαιδευμένους επιστήμονες και το πανεπιστήμιο μας έχει μεγάλη ευθύνη για τα ελλείματα των σημερινών καθηγητών της μέσης εκπαίδευσης. Και χρειάζεται πολιτικά κόμματα που να σέβονται, να επενδύουν στην μέση εκπαίδευση και όχι να την σκυλεύουν πολιτικά. Χρειάζεται και μια κοινωνία, μια πολιτεία, που να επενδύουν ουσιαστικά στην εκπαίδευση, εξασφαλίζοντας αξιοπρεπείς μισθούς στους λειτουργούς της. Αν θέλει αυτή η κοινωνία να επιβιώσει στον απίστευτο διεθνή ανταγωνισμό, ας δει λίγο πιο προσεκτικά τα σχολεία της γείτονος χώρας, μέρα που είναι σήμερα …

Το παρασκήνιο της ιστορικής συμφωνίας στην Ε.Ε. για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Οι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις, το αγκάθι της χρήσης των βιομετρικών στοιχείων, οι ενστάσεις Γαλλίας - Γερμανίας και η ισπανική παρέμβαση

της Αλεξάνδρας Βουδούρη, Καθημερινή, 9/12/23

Ιστορία έγραψε χθες η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς, πρώτη στον κόσμο, κατάφερε να καταλήξει σε νομοθεσία προκειμένου να ρυθμιστεί κανονιστικά η πιο εξελισσόμενη τεχνολογία σε παγκόσμιο επίπεδο, η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ).

Ύστερα από τρεις ημέρες «μαραθώνιων» διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών – μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που ξεκίνησαν την Τετάρτη, τελικά αργά χθες το βράδυ υπήρξε συμφωνία σε πολιτικό επίπεδο, παρά το επίμονο λόμπινγκ τεχνολογικών εταιρειών και τις προειδοποιήσεις της κοινωνίας των πολιτών και των ευρωπαϊκών συνδικάτων, καθώς η νομοθεσία αυτή μπορεί να επηρεάσει αντίστοιχες κανονιστικές ρυθμίσεις σε όλο τον κόσμο.

Οι διαπραγματεύσεις, που διήρκησαν 35 ώρες, είχαν ήδη καταλήξει σε συμφωνία την Πέμπτη σχετικά με τους περιορισμούς των ισχυρών μοντέλων θεμελίωσης AI, όπως το ChatGPT, που αναπτύχθηκε από την OpenAI, και «κόλλησαν» επί μία ολόκληρη ημέρα στο θέμα της χρήσης βιομετρικών στοιχείων, όπως η αναγνώριση προσώπου σε δημόσιους χώρους. Ο κύριος προβληματισμός αφορούσε το εάν οι Αρχές ενός κράτους θα μπορούν να αναπτύσσουν βιομετρικά στοιχεία βάσει της AI, τα οποία θα μπορούσαν να ταυτοποιούν και να κατηγοριοποιούν πολίτες βάσει των ευαίσθητων χαρακτηριστικών τους, όπως το φύλο, η εθνότητα, η φυλή, η θρησκεία, αλλά και οι πολιτικές προτιμήσεις τους, καθώς και συστήματα αναγνώρισης συναισθημάτων και πολιτικής πρόληψης.

Επί της ουσίας, οι ευρωβουλευτές θεωρούσαν ότι αυτές οι πρακτικές είναι «παρεμβατικές» και θα οδηγούσαν σε διακρίσεις μεταξύ των πολιτών, οπότε θα έπρεπε να απαγορευτούν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τα κράτη – μέλη, ωστόσο, είχαν διαφορετική άποψη και επέμειναν ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν εξαιρέσεις, όπου χρειάζεται, για τον εντοπισμό εγκληματιών, αλλά και για να αποτρέψουν απειλές εναντίον της εθνικής ασφάλειάς τους. Η Γαλλία, άλλωστε, έγινε το πρώτο κράτος – μέλος που έχει ήδη εγκρίνει νωρίτερα φέτος νομοθεσία που της επιτρέπει τη χρήση βιομετρικής παρακολούθησης, ενόψει και των Ολυμπιακών Αγώνων.

«Αυστηροί περιορισμοί» στη χρήση βιομετρικών στοιχείων ΑΙ

Η ισπανική προεδρία της Ε.Ε. επιχείρησε συμβιβασμό και τελικά οι ευρωβουλευτές υποχώρησαν, υπογράφοντας σειρά «αυστηρών περιορισμών» που θα επιτρέψουν στις Αρχές να χρησιμοποιούν βιομετρικά στοιχεία σε πραγματικό χρόνο, όταν δηλαδή θα αναζητούν θύματα απαγωγής, ανθρώπινης εμπορίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, αλλά και για την αποτροπή τρομοκρατικών απειλών, καθώς και για τον εντοπισμό υπόπτων για σοβαρά εγκλήματα, όπως δολοφονίες, τρομοκρατικές ενέργειες και ένοπλες ληστείες. Ωστόσο, απαγορεύεται η βιομετρική κατηγοριοποίηση ευαίσθητων χαρακτηριστικών σε χώρους εργασίας και εκπαίδευσης.

Λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος και των δύσκολων συμβιβασμών, ο Κάρνε Αρτίγας, ο Ισπανός υπουργός Επικρατείας για την ψηφιοποίηση και το AI, εμφανίστηκε καθησυχαστικός, τονίζοντας ότι κάθε άρθρο που συμφωνήθηκε δεν αφήνει «κενά» ώστε να παρακάμπτονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το νομοθετικό κείμενο εκατοντάδων σελίδων αναμένεται πλέον να καθαρογραφεί και να σταλεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για έγκριση από την Ολομέλεια. Μετά, ως είθισται, θα πρέπει να εγκριθεί από τα κράτη – μέλη μέσω του Συμβουλίου. Ο Αρτίγας εξέφρασε την προσδοκία ότι θα δοθεί το «πράσινο φως» από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παρά τις ενστάσεις Γερμανίας και Γαλλίας. Η ολοκλήρωση της έγκρισης, πλέον, του νομοθετικού κειμένου αναμένεται στις αρχές του 2024, ενώ για την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας θα υπάρξει μια μεταβατική περίοδος.

Η Ε.Ε. πρωτοπόρα

«Η Ε.Ε. γίνεται η πρώτη ήπειρος που θέτει ξεκάθαρους κανόνες χρήσης της AI», τόνισε σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα X o επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν. «Η πράξη τεχνητής νοημοσύνης είναι κάτι περισσότερο από μια κανονιστική ρύθμιση – δίνει εφόδια στις ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις και στους ερευνητές να καθοδηγήσουν την παγκόσμια κούρσα της AI», πρόσθεσε, κάνοντας λόγο για «ιστορικό» γεγονός.

Από την πλευρά του, ο ευρωβουλευτής και ένας εκ των εισηγητών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την Πράξη ΑΙ, Τουντοράκε Ντράγκος, σημείωσε ότι «είμαστε οι πρώτοι στον κόσμο που θέτουμε πραγματικό κανονιστικό πλαίσιο για την ΑΙ και για το μέλλον του ψηφιακού κόσμου, καθοδηγώντας την ανάπτυξη και την εξέλιξη αυτής της τεχνολογίας με ανθρωποκεντρική κατεύθυνση».

«Η Πράξη Τεχνητής Νοημοσύνης είναι παγκόσμια πρωτιά», έγραψε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για να προσθέσει ότι πρόκειται για ένα μοναδικό νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της AI που «μπορείτε να εμπιστευτείτε. Για την ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων και των επιχειρήσεων». Στη σχετική ανακοίνωσή της, επισημαίνει ότι «ο νόμος μας για την τεχνητή νοημοσύνη θα συμβάλει επίσης σημαντικά στην ανάπτυξη παγκόσμιων προστατευτικών δικλείδων ασφαλείας για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη. Θα συνεχίσουμε το έργο μας σε διεθνές επίπεδο, στην G7, στον ΟΟΣΑ, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην G20 και στον ΟΗΕ. Μόλις πρόσφατα υποστηρίξαμε τη συμφωνία των ηγετών της G7 στο πλαίσιο της διαδικασίας AI σχετικά με τις διεθνείς κατευθυντήριες αρχές και έναν εθελοντικό Κώδικα Δεοντολογίας για προηγμένα συστήματα AI».

Για «ιστορική στιγμή» για την ψηφιακή Ευρώπη έκανε λόγο, από την πλευρά της, η Ρομπέρτα Μέτσολα, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Η Ευρώπη γίνεται πρωτοπόρος, όπως ανέφερε, καθώς κατόρθωσε να περάσει μια υπεύθυνη και ολοκληρωμένη νομοθεσία που θέτει, πλέον, παγκόσμια πρότυπα.

Πρώτος κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη

Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί συνεχή παρακολούθηση, αξιολόγηση του κινδύνου διαρροής της τεχνολογίας και προστασία από κράτη που χαρακτηρίζονται αντίπαλα, σύμφωνα με την Κομισιόν, που κατατάσσει τις εφαρμογές της ΑΙ στους κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς.

Ως μέρος της ψηφιακής στρατηγικής της, η Ε.Ε. επιδίωξε να ρυθμίσει την τεχνητή νοημοσύνη (AI) για να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες για την ανάπτυξη και τη χρήση αυτής της καινοτόμου τεχνολογίας.

Τον Απρίλιο του 2021, η Κομισιόν πρότεινε το πρώτο ρυθμιστικό πλαίσιο της Ε.Ε. για την τεχνητή νοημοσύνη. Συγκεκριμένα, πρότεινε τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικές εφαρμογές να αναλυθούν και να ταξινομηθούν ανάλογα με τον κίνδυνο που ενέχουν για τους χρήστες. Τα διαφορετικά επίπεδα κινδύνου θα σημαίνουν περισσότερη ή λιγότερη ρύθμιση.

«Δομή πυραμίδας»

Ο νόμος, ουσιαστικά, είναι ένας κανονισμός για την ασφάλεια των προϊόντων, που επιβάλλει ένα κλιμακωτό σύνολο κανόνων που πρέπει να ακολουθήσουν οι εταιρείες πριν προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους καταναλωτές οπουδήποτε στην ενιαία αγορά του «μπλοκ». Προτείνει μια δομή, που μοιάζει με πυραμίδα, καθώς χωρίζει τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης σε τέσσερις κύριες κατηγορίες, ανάλογα με τον πιθανό κίνδυνο που ενέχουν για την ασφάλεια των πολιτών και τα θεμελιώδη δικαιώματά τους: ελάχιστο, περιορισμένο, υψηλό και απαράδεκτο.

Όσοι εμπίπτουν στην κατηγορία ελάχιστου κινδύνου θα απαλλάσσονται από πρόσθετους κανονισμούς, ενώ όσοι χαρακτηρίζονται περιορισμένου κινδύνου θα πρέπει να ακολουθούν βασικές υποχρεώσεις διαφάνειας ως προς τη λειτουργία τους.

Τα συστήματα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου θα υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες, οι οποίοι θα ισχύουν πριν από την είσοδό τους στην αγορά της Ε.Ε. και καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας τους εντός της, ενώ θα πρέπει να προχωρούν σε τακτική επικαιροποίηση. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει εφαρμογές που έχουν άμεσο και δυνητικά μεταβαλλόμενο αντίκτυπο στους πολίτες, όπως, παραδείγματος χάρη, ένα λογισμικό ταξινόμησης βιογραφικών για συνεντεύξεις εργασίας, μια χειρουργική επέμβαση με χρήση ρομπότ, προγράμματα βαθμολόγησης εξετάσεων στα πανεπιστήμια κ.ά.

Τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου θα πρέπει να υποβάλλονται σε τακτική αξιολόγηση, να καταχωρούνται σε βάση δεδομένων της Ε.Ε., να υπογράφουν δήλωση «συμμόρφωσης» και να φέρουν τη σήμανση CE – όλα αυτά, πριν φτάσουν στους καταναλωτές. Μόλις καταστούν διαθέσιμα, θα βρίσκονται υπό την εποπτεία των εθνικών αρχών, με τη βοήθεια ειδικού γραφείου τεχνητής νοημοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χαρακτηρίζονται ως «απαράδεκτα» για την κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής βαθμολόγησης για τον έλεγχο των πολιτών και των εφαρμογών που εκμεταλλεύονται κοινωνικοοικονομικές ευπάθειες, θα απαγορευτούν εντελώς σε όλη την επικράτεια της Ε.Ε.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική χθεσινή συμφωνία, οι εταιρείες που παραβιάζουν τους κανόνες θα αντιμετωπίσουν πρόστιμα έως 35 εκατομμυρίων ευρώ, ή 7% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών τους.

28 November 2023

Μαθήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (TN) στο Ιντερνετ

, Καθημερινή 27/11/23

Αν δεν το έχετε αντιληφθεί ακόμα, η γνώση των βασικών εννοιών της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ, αγγλικά AI = έι-άϊ) γίνεται όλο και πιο απαραίτητη στις μέρες μας. Η πανίσχυρη αυτή τεχνολογία αναπτύσσεται ραγδαία, και επεκτείνεται παντού. Καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνουν τα αυτοματοποιημένα συστήματα αφορούν όλο και περισσότερες όψεις της ζωής, είναι επιτακτικό κάθε πολίτης να εξοικειωθεί με τις λειτουργίες της AI· να μάθει δηλαδή τι είναι και τι δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη.

Επειδή με άλλα λόγια κανείς δεν επιθυμεί να κυβερνούν τη ζωή του αόρατες και ανεξιχνίαστες δυνάμεις, χωρίς να είναι σε θέση να τις κατανοεί, και επειδή κανείς δε θέλει να ορίζει τη ζωή του μια οντότητα που δε λογοδοτεί -που είναι ίσως ένα μαύρο κουτί- χρειάζεται τόσο εκπαίδευση όσο και ενημέρωση. 

Για καλή μας τύχη, ζούμε σε μια εποχή με άφθονη πληροφόρηση και ογκώδες εκπαιδευτικό υλικό στην άκρη των δαχτύλων μας. Το ζητούμενο εδώ είναι να μπορεί κάποιος να επιλέξει τις κατάλληλες αξιόπιστες πηγές ανάμεσα στις πολλές διαθέσιμες.

Στο ίντερνετ υπάρχουν πάρα πολλά εισαγωγικά μαθήματα για την AI, δωρεάν και μη, τα οποία μπορούν να κατατοπίσουν τον καθένα. Τα επί πληρωμή μαθήματα συνήθως είναι τα πιο εξειδικευμένα, και παρέχονται από πιστοποιημένους εκπαιδευτικούς οργανισμούς ή από μεμονωμένους ειδικούς εγνωσμένου ή μη κύρους. 

Στη σφαίρα των δωρεάν μαθημάτων εντοπίζεται ένα ποιοτικό φάσμα που πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του πριν αποφασίσει να εγγραφεί σε κάποιο απ’ αυτά – για να μη χάνει χρόνο κι ενέργεια.

Στην εκπαιδευτική πλατφόρμα Udemy είναι αναρτημένα αρκετά εισαγωγικά μαθήματα για την AI, κάποια όμως απ’ αυτά είναι πρόχειρες δουλειές. Δεν αποκλείεται να βρείτε κι εκεί κάποια διαμάντια, αλλά θα σας συμβούλευα να στραφείτε τουλάχιστον σ’ εκείνα που χρεώνουν ένα ελάχιστο αντίτιμο, καθώς το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι ο εισηγητής πιστεύει αρκετά στο υλικό του ώστε να νιώθει άνετα να ζητά αμοιβή. 

Στις πλατφόρμες Coursera, EdX και Udacity, μπορείτε επίσης να βρείτε πολύ ποιοτικά μαθήματα με αντίτιμο ή χωρίς, τα οποία προσφέρουν συχνά και πιστοποιητικό παρακολούθησης.

Ακολουθούν 10 δωρεάν online μαθήματα από αναγνωρισμένους οργανισμούς, τα οποία θα σας εισάγουν και θα σας καθοδηγήσουν αξιόπιστα στον συναρπαστικό κόσμο της AI:

  1. To Elements of AI είναι ένα εισαγωγικό δωρεάν μάθημα απ’ το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, το μόνο που μπορείτε να παρακολουθήσετε και στα Ελληνικά.
  2. Το μάθημα «Τεχνητή νοημοσύνη για όλους», φέρει τη σφραγίδα, και κατ’ επέκταση την αξιοπιστία, ενός σημαντικού ειδικού της AI, του Άντριου Εν-τζί. Πρόσφατα, ο διάσημος επιστήμονας των υπολογιστών κυκλοφόρησε κι ένα νέο μάθημα με τίτλο Η Παραγωγική ΑΙ για όλους.
  3. Αν θέλετε να πάρετε ένα μάθημα που να είναι περισσότερο στραμμένο στην αγορά, το μάθημα εισαγωγής της IBM στο Coursera είναι για εσάς.
  4. Το μάθημα εισαγωγής στην AI με την υπογραφή του πανεπιστημίου του Στάνφορντ δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών για την ποιότητά του.
  5. Ομοίως, το μάθημα του Ανοικτού Πανεπιστημίου με τίτλο «Η AI έχει σημασία» είναι μια πολύ καλή γραμμή αφετηρίας για να ξεκινήσει κάποιος το ταξίδι του στον κόσμο της εκπληκτικής αυτής τεχνολογίας.
  6. Αν απ’ την άλλη σας ενδιαφέρει να εξοικειωθείτε περισσότερο με τις νέες εξελίξεις της AI, τότε είναι πιο κατάλληλο το μάθημα της Google για την παραγωγική AI.
  7. Η Microsoft έχει δημιουργήσει ένα μάθημα το οποίο υπόσχεται ότι μπορεί να μεταμορφώσει τις δουλειές σας μέσα απ’ την χρήση των εργαλείων της ΑΙ.
  8. Το πώς να χρησιμοποιήσετε την τεχνητή νοημοσύνη στο επάγγελμά σας, είναι ένα μάθημα απ’ τη Microsoft και το LinkedIN, που αφορά επαγγελματίες – κι όχι μόνο.
  9. Το ChatGPT είναι αυτή τη στιγμή η πιο δημοφιλής εφαρμογή ΑΙ στον κόσμο με 100 εκ. χρήστες μηνιαία. Σ’ αυτό το μάθημα μπορείτε να μάθετε όλα όσα πρέπει να ξέρετε για το ChatGPT. Κι αν θέλετε να γράφετε καλύτερα prompts τότε έχετε κι αυτή την επιλογή.
  10. Τέλος, η εισαγωγή στην Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης απ’ το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι είναι ό,τι καλύτερο για να κατανοήσετε τους βασικούς κινδύνους και τις ηθικές προκλήσεις που θέτει η AI στις κοινωνίες αλλά και σε όλους μας ατομικά.